लोप हुने खतरामा फेरी लगाउने चलन

हरेक वर्षको कात्तिक र चैत महिनामा जोगी जातीले घरघरमा लगाउदै आएको ‘फेरी लगाउने’ परम्परा लोप हुने खतरामा पुगेको छ । राती घर आँगनमा पुगेर विशेष प्रकारको आवाज निकाल्ने बाजा बजाउदै मन्त्रोच्चारण सहित फेरी लगाउने परम्परा लोप हुने खतरामा पुगेको हो ।

कुवँर थर भएका जोगी जातीले आफूले पुर्ख्यौली अंशमा पाएका गाउँका हरेक घरधुरीमा पुगेर राती मन्त्रोच्चारण सहित विशेष प्रकारको बाजा बजाउने गर्दछन् । ‘आकाशै बाँधु, पातालै बाँधु, भुतमसान बाँधु, चारै सुर बाँधु’ भन्दै उनीहरु घर घुम्ने गर्दछन् । यसरी घर घुम्दै सो घर परिवार तथा उनीहरूले पालेको घरपालुवा जिवजन्तुलाई पनि कुनै किसिमको नकारात्मक दैविक शक्तिले असर नपार्ने जनविश्वास जगत बहादुर श्रेष्ठले बताए ।

कात्तिक महिना किसानहरूले लगाएको महत्वपूर्ण बाली भित्राउने समय पनि हो । यसरी भित्राइएको धान लगायत अन्न जोगीलाई दान गरेपछि मात्रै आफूले प्रयोग गर्ने प्रचलन अनुसार फेरी लगाउन आउने जोगीलाई अन्नदान गर्ने पुरानो प्रचलन भने अहिले लोप नै भएको छ । जोगीहरूले पनि अन्नपातको सट्टा नगदै दान माग्न थालेका छन् । धान, चामल, मकै, नुन, बेसार लगायतका सामग्री दान गरिनुपर्नेमा अहिले त्यसबापत नगदै दान लिने तथा दिने गरिएको चौतारा साँगाचोकगढी ७, सानोसिरुवारीका शंकरलोचन शर्माले बताए ।

उनीहरूले बजाउने विशेष बाजाको नाम ‘नाथ’ हो । पहिले पहिले स्यालको सिङ भनिने गरेको भएपनि सो बाजा कृष्णसारको सिङ भएको उनीहरु बताउँछन् । आफूहरूले वाचन गर्ने गरेको मन्त्रमा उक्त परिवारमा कुनै पनि दैवि शक्तिको नकारात्मक असर नपरोस् भन्ने कामना गरिएको उनीहरु बताउँछन् । नाथको आवाज जति टाढा पुग्छ, त्यहाँसम्म नकारात्मक दैवी शक्तिले असर गर्न नसक्ने जनविश्वास छ ।

‘हाम्रो पुर्खादेखि नै यो परम्परा रहिरहेकोले मैले पनि २०/२५ वर्षदेखि यसलाई निरन्तरता दिइरहेको छु ।’ इन्द्रावती ९, भदौरेका फेरीकर्ता जोगी विकास कुवँरले भने—‘ हामीले जोगाइराखेको भएपनि हाम्रा छोरानातीले के गर्छन् भन्ने चाँहि हामी भन्न सक्दनौं ।’ रातविरात अर्काको गाउँमा घरघरमा डुल्नुपर्ने, राती कुकुर लगायत घरपालुवा तथा जंगली जनावरको डर समेत हुने र उचित सम्मान पनि नपाइने हुनाले नयाँ पुस्तामा यो पेशाप्रति वितृष्ण बढेको उनले बताए ।

परम्परागत संस्कृतिलाई अन्धविश्वास भन्दै धेरैले छाड्न थालेका छन् । तर इन्द्रावती ९, भदौरेका कुवँरहरुले भने यो पेशा जसोतसो जोगाएर राखेका छन् । यस्ता संस्कृति संरक्षणमा राज्यको तर्फबाट भने कुनै ध्यान पुग्न सकेको देखिदैन ।