अपारदर्शिताको पराकाष्ठाः गुफाडाँडा जलवायु सम्मेलन

१५ पुस, चौतारा ।

आगामी पुस १८ गते सिन्धुपाल्चोकको मेलम्ची नगरपालिका ९, गुफाडाँडामा तेस्रो जलवायु दिवस मनाइँदै छ । वि.सं. २०७५ सालमा जिल्ला समन्वय समिति, सिन्धुपाल्चोकको आयोजनामा भएको जलवायु सम्मेलनको निरन्तरतास्वरुप जलवायु दिवस मनाइदै आएको हो ।

जिल्ला समन्वय समितिले जलवायु सम्मेलनको आर्थिक हिसाब अझै सार्वजनिक गरेको छैन । त्यतिबेला पहिलो पटक जलवायु सम्मेलन हुन लागेकाले जिल्लामा क्रियाशील धेरैजसो गैरसरकारी सङ्घसंस्थाहरूले खुलेर आर्थिक सहयोग गरेका थिए । राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको प्रमुख आतिथ्यतामा भएको उक्त सम्मेलनमा देशभरका जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख वा उपप्रमुखको उपस्थिति रहेको थियो । उनीहरूले पनि प्रतिजिल्ला १० हजार रुपैयाँका दरले शुल्क बुझाएका थिए ।

जिल्लामा सञ्चालित क्रसर उद्योगले समेत सो सम्मेलनमा ठुलै रकम सहयोग गरेका थिए । त्यसबाहेक जिल्ला समन्वय समिति, सिन्धुपाल्चोकको आफ्नो स्रोत सहित जिल्लाका धेरैजसो स्थानीय पालिकाहरूले समेत सा सम्मेलनका लागि आर्थिक सहयोग गरेका थिए । सो सम्मेलनपछि पनि विभिन्न स्रोतबाट रकम संकलन गरी दुइ पटक जलवायु दिवस मनाइसकेको छ । तेस्रो जलवायु दिवसको समेत तयारी अन्तिम चरणमा पुगिसकेको छ ।

बेहिसाब जलवायु दिवस

तर आजसम्म जिसस सिन्धुपाल्चोकले सो सम्मेलनसहित दुईवटा जलवायु दिवसमा भएको आम्दानी खर्चको विवरण सार्वजनिक गरेको छैन । तीन वर्षपछि जिससले राखेको पत्रकार सम्मेलनमा सो सम्बन्धी कुरा उठान गर्दा आफूहरूले पहिले नै सो विवरण सार्वजनिक गरेको भन्दै जिसस प्रमुख कृष्णगोपाल तामाङ पन्छिए । तामाङले भने —‘हामीले जलवायु सम्मेलन सकिएको १५ दिनमा माननीय अरुण नेपाल प्रमुख अतिथि बनाएर खर्च विवरण पेश गरिसकेका छौं ।’ तर पत्रकारहरूले सो बैठकको माइन्युटसहित खर्च विवरण माग गर्दा उनले उपलब्ध गराउन सकेनन् ।

बेरुजु बाँकी छ—सकुन्तला माझी

सो जलवायु सम्मेलनको आर्थिक विभागको प्रमुख थिइन् —जिसस सदस्य सकुन्तला माझी । पत्रकार सम्मेलनमा जिसस प्रमुख सहित उपप्रमुख बालकुमारी सापकोटा र माझी समेत रहेकी थिइन् । प्रमुख तामाङ तामाङ आफूहरूले कुनै रकम नलिइकन दातामार्फत नै खर्च गराएको बताए । खर्च जसले गरेपनि हिसाब त आयोजकसँग हुनुपर्छ नी भनेर पत्रकारहरूले प्रतिप्रश्न गर्दा उनी नाजवाफ भए ।

सञ्चारक्षेत्रको बारेमा भएको खर्चको विषयमा भएको समीक्षा भने उनीहरूबीच फरकफरक तथ्य रहेको पाइयो । प्रमुख तामाङले ४ लाख रुपैयाँ खर्च गरिएको बताए । तामाङको भनाइलाई काट्दै उपप्रमुख सापकोटाले भने ६ लाख रुपैयाँ खर्च भएको बताइन् । सो कुरालाई समेत काट्दै आर्थिक विभाग प्रमुख माझीले भने ९ लाख रुपैयाँ खर्च भएको बताइन् । ‘हामीले युवराज पुरी मार्फत जिल्लाका पत्रकारहरूको लागि ५ लाख र काठमाण्डौबाट आउने पत्रकारहरूको लागि माधव नेपाल मार्फत ४ लाख रुपैयाँ खर्च गरेका छौं ।’ माझीले भनिन् —‘सो रकम अझै बेरुजु रहेको छ ।’

सो रकमबाट तीन लाख रुपैयाँ जिल्लाका सञ्चारगृहहरुलाई विज्ञापन बापत खर्च भएको तत्कालीन प्रचार विभाग प्रमुख युवराज पुरीले बताए । ‘सिआइएनमा प्रत्यक्ष प्रशारण गरेको दुइ लाख रुपैंयाको भने बिल नआएको भएर बेरुजु बसेको हो,’ पुरीले भने । यस बाहेक अन्य खर्चको समेत आयोजकसँग प्रष्ट हिसाब छैन ।

अहिले पनि फजुल कार्यक्रम

जलवायु र गुफाडाँडाको नाम भजाउन पल्किएको जिसस सिन्धुपाल्चोकले यस वर्ष पनि पुस १८ र १९ गते जलवायु दिवस मनाउँदै छ । सो कार्यक्रममा काठमाण्डौबाट साइकल यात्रा, विद्यावारिधि गर्ने सिन्धुपाल्चोकबासीलाई सम्मान र गुफाडाँडाबाट रेस्लिङ कार्यक्रम समेत राख्दैछ । रेस्लिङ कार्यक्रमले जलवायुको प्रभावको विषयमा खासै अर्थ नराख्ने भएकोले सो को सट्टामा साहित्यिक कार्यक्रम वा त्यस्तै सिर्जनात्मक कार्यक्रम राख्दा उपयुक्त हुने सुझाव दिँदा प्रमुख तामाङ अरुको कुरा सुन्न तयार भएनन् ।

सो दिन मुल कार्यक्रममा केक समेत काट्ने तामाङको योजना छ । तात्वीक अर्थ दिने कार्यक्रमहरु नराखी आफ्नो विशेष स्वार्थ पुरा गर्ने उद्देश्यले फजुल कार्यक्रम गरेर तेस्रो जलवायु दिवस मनाइदैंछ ।

जिससको ५ लाख बजेटमा खेदकुदको ५ लाख खर्च गरी १० लाख रुपैयाँ बजेट जिससले विनियोजन गरेको छ । दोस्रो दिन मेलम्चीमा हुने सम्मानित व्यक्ति र जिल्लाका सबै स्थानीयतहको प्रमुखहरुको विचमा जलवायु अनुकुलन तथा विपद् जोखिम न्युनिकरणको बारेमा हुने अन्तरकृया कार्यक्रमको खर्च मेलम्ची नगरपालिकाले व्यहोर्ने तामाङले बताए । विनियोजित बजेट बाहेक गैर सरकारी संस्था, क्रसर उद्योगहरुले गर्ने सहयोगको भने उनले उल्लेख नै गर्न चाहनेन् । यस्तो धेरै रकम हिनामिना हुने प्रचुर संभावना रहेको छ ।

म त ज्याद्रो छु —प्रमुख तामाङ

सञ्चारकर्मीहरुले दिएको सुझावको कुनै वास्ता नगरी प्रमुख तामाङ आफ्नौ तालमा रहे । आर्थिक पारदर्शीताका कुरा, कार्यक्रमका उपादेयताका कुरा, अनावश्यक कार्यक्रम हटाई सिर्जनात्मक कार्यक्रमको प्रस्तावमा कुनै वास्ता नगरी बरु आफु ज्यादै ज्याद्रो मान्छे भएकोले कसैको कुरा नसुनी एकलौटी ढंगले अगाडी बढ्ने उनले बताए । ‘म ज्यादै ज्याद्रो मान्छे छु ।’ तामाङले भने —‘ तपाईंहरु जे सुकै भन्नुस्, म मैले चाहेका काम मात्रै गर्छु ।’

समयमा आर्थिक विवरण पेश गर्न समेत नसक्ने तामाङ क्रसर उद्योग तथा गैरसरकारी संस्थाहरुसँग् रकम असुलेर सो को विवरण समेत सार्वजनिक गर भन्दा ज्याद्रो भएकै कारण जसले जे भने पनि केही फरक पर्दैन भन्दै पत्रकारलाई नै रिस गर्ने गरेका छन् । एउटा जिम्मेवार स्थानमा रहेको जनप्रतिनिधिले के आफु ज्याद्रो भएकोले कसैको कुरा सुन्दिन भन्न मिल्छ ?