एकीकृत बस्तीमा पशुपालनको समस्या

बैशाख ४, मेलम्ची।
२०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पपश्चात् सिन्धुपाल्चोक जिल्लामा मात्रै २८ वटा एकीकृत नमुना बस्ती निर्माण भएको छ । करिब ३०० परिवार अटाएका सुन्दर बस्तीमा जिविकोपार्जनको लागि पशुपालन गर्न नमिल्दा भने किसानहरू दैनिक रूपमै समस्या भोग्न बाध्य छन् ।

भुकम्पले घर भत्किएर टहरामा पुगेका सिन्धुपाल्चोकका अधिकांश बासिन्दाहरू यतिखेर नयाँ घरमा बस्न थालिसकेका छन् । धेरै परिवारहरू आफूखुसी घर बनाएर बसेका भएपनि केही परिवार भने एकीकृत बस्ती नै बनाएर बसिरहेका छन् । सबै परिवारका लागि एकै किसिमका सुन्दर घर बनाएर बसेका उनीहरु अरुको तुलनामा आफ्नो बस्ती सुन्दर देख्दा खुसी समेत भएका छन् । बस्तीका मानिसहर मात्रै हैन, बस्तीमा आउने पाहुना तथा पर्यटकहरू समेत बस्तीको सुन्दरता देखेर लोभिने गरेका छन् । पहिले खानेपानीको लागि निकै कष्ट भोगीरहेकाहरू अहिले एकीकृत बस्ती निर्माणसँगै खानेपानी सुविधा समेत प्राप्त भएकोमा थाक्ले एकीकृत नमुना बस्ती, मेलम्ची १२ कि संगीता तामाङ निकै खुसी छिन् ।

अरनीकाे एकीकृत बस्ती, भाेटेकाेशी गाउँपालिका

तर यो सुन्दर बस्तीभित्र बस्ने बासिन्दाको आफ्नै पीडा पनि छ । पशुपालन गरेर जिविकोपार्जन गर्नुपर्ने उनीहरु घर नजिकै गोठ बनाउँन नपाउँदा दैनिक सास्ती भोग्न बाध्य छन् । घर एकतिर र गोठ एकातिर हुँदा उनीहरु दैनिक घर र गोठ आउजाउ गर्न बाध्य छन् । दिउँसोको समयमा सबै स्थानीयहरु गोठतिर व्यस्त हुँदा बस्ती सुनसान हुन्छ । बस्ती घुम्न आउने पर्यटकलाई बस्ती नै खाली छ कि भन्ने भान पर्छ भने स्थानीयहरु पनि घर र गोठको लागि एकैपटक समय दिन नपाउँदा सास्ती भोगीरहेका छन् । ‘पशुपालन नगर्दा बस्ती त निकै सफा र सुन्दर समेत भएको छ ।’ थाक्ले एकीकृत नमुना बस्तीकै विकास तामाङ भन्छन् —‘तर टाढाको गोठमा दिनहुँ धाउनुपर्दा दुख पनि बढेको छ ।’ घर नजिकै भैसी, बाख्रा, कुखुरा लगायतका पशु पाल्ने किसानहरू टाढाको गोठ धाउनुपर्ने झन्झटले थोरै पशु मात्र पाल्न थालेका छन् । यसबाट उनीहरूको आम्दानी समेत घटेको छ ।  

जिल्लाका अधिकांश एकीकृत बस्तीहरू विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी दाताहरूको सहयोगमा निर्माण भएका हुन् । बस्ती निर्माण गर्दा धारा, ढल, बिजुली, सडक, फूलबारी लगाएका संरचनामा विशेष ध्यान दिइन्छ । तर उनीहरूको जिविकोपार्जनको लागि अति आवश्यक पशुपालनको विषयमा भने ध्यान नदिँदा स्थानीय बस्ती भन्दा टाढा छुट्टै गोठ निर्माण गरेर दैनिक ओहोरदोहोर गर्न बाध्य छन् । यो समस्या समाधानका लागि सरकारले एकीकृत बस्ती जस्तै एकीकृत गोठ समेत बनाउन सहयोग गर्नुपर्ने थाक्ले एकीकृत नमुना बस्तीका अध्यक्ष खिला बहादुर तामाङ बताउँछन् । त्यसो भएमा बस्तीका मानिसलाई अनिवार्य पशुपालनमा उन्मुख गराउन सकिने र जसबाट पशुपालन व्यवसायिकता तर्फ जाने समेत उनको ठम्याइ छ ।

केहि समयका लागि आउने राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय गैरसरकारी संस्थाहरुले आवास निर्माणमा सघाए पनि जिविकोपार्जनको लागि भने त्यति महत्व नदिँदा एकीकृत बस्तीका बासिन्दाहरू टाढाको गोठ धाउन बाध्य छन् । सरोकारवालाहरुले यस विषयमा पनि सोच्नु जरुरी छ ।