भोम्बो नाचको संरक्षण गर्दै जनैपुर्णीमा मेला

६ भदौ, चौतारा ।

जनैपुर्णीमाको अवसरमा सिन्धुपाल्चोकका विभिन्न देवालय तथा पोखरीहरुमा विशेष मेला लाग्ने गर्दछन् । ती विशेष मेलाहरुलाई थप विशेष बनाउने काम भने भोम्बो नाचले गर्दछ । विशेषगरी तामाङ समुदायका झाँक्रीहरुले नाच्ने नाच नाच भएकोले यसलाई भोम्बो नाचको नामले चिनीएको हो ।

जनैपुर्णीमाको दिन सिन्धुपाल्चोकको जिल्लाको पाँचपोखरी थाङपाल गाँउपालिकाको पाँचपोखरी र रैथाने पोखरी, इन्द्रावती गाँउपालिकाको नौलिङ महादेव, भोटेकोशी गाँउपालिकाको भैरवकुण्ड तथा चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिकाको रानीपोखरीमा विशेष मेला लाग्दछ । ती मेला भर्न सिन्धुपाल्चोक जिल्ला सहित काभ्रेपलाञ्चोक, दोलखा, भक्तपुर लगाएत देशका विभिन्न स्थानहरुबाट भक्तालुहरु आउने गरेका छन् । कोरोना महामारीका कारण स्थानीय तहहरुले मेला भर्न नआउन उर्दी जारी गरे पनि भक्तालुको संख्यामा भने खासै कमी आएको पाइदैन । यसरी चल्ने मेलाहरुको प्रमुख आकर्षण भने भोम्बो नाच नै रहेको छ ।

सदियौंदेखि तामाङ समुदायमा धामी झाँक्रीहरुले औषधि उपचार गर्दै आएका छन् । अस्पताल तथा औषधीको प्रचलन नहुँदा तिनै झाँक्रीहरुले नै जटील रोग समेत निको पार्ने गरेको किम्बदन्ती अझै कायम छ । तीनै झाँक्रीहरुले आफ्नो शक्ती बढाउन नयाँ झाँक्रीहरु उत्पादन गर्न यस्ता नाचहरु नाच्ने गर्दछन् । झाँक्री परम्परा विस्तारै लोप हुँदै जाने डरका कारण उनीहरु संगठीत भएरै तामाङ घेदुङहरु मार्फत यस्ता परम्परा बचाइराखेका छन् । चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका —८, रानीपोखरीमा भोम्बो नाच नाच्दै आइपुगेका चित्रबहादुर झाँक्रीले लोप हुन लागेको परम्परा बचाँउदै आफु यो नाच नाच्दै आएको बताए । ‘पहिले पहिले अस्पताल नहुँदा हामी झाक्रीले नै सबै रोगको उपचार गर्ने गरेका थियौं ।’ नेपाल तामाङ घेदुङ, चौताराका अध्यक्ष समेत रहेका झाँक्रीले भने —‘हामी हाम्रो परापुर्व कालदेखि चलिआएको परम्परा जोगाउन एकजुट भएर लागेका छौं । ’

यस्ता नाचहरुमा कहिलेकाँही महिला सहभागीता समेत देखिने गर्दछ । सामान्यतयाः पुरुषहरु मात्रै झाँक्रीको रुपमा देखा पर्ने भए पनि महिला पनि झाँक्री नाचमा देखिँदा दर्शालुहरु समेत दंग पर्न गर्दछन् । शरिरमा देवता प्रवेश गरेपछि मात्रै झाँक्री बन्न पाइन्छ । यस्तै महिला झाँक्रीमध्येकी एक हुन् सिन्धुपाल्चोकको चौतारा साँगाचोकगढी नगरपालिका—९, कदमबासकी मनकुमारी तामाङ । आफु १३ वर्षको हुँदा आफ्ना बुबा तथा काकाहरुसँग पाँचपोखरी दर्शन गर्न गएपछि आफुमा देउता चढेको र त्यसपछि नियमीत रुपमा यस्ता अवसरहरुमा नाच्ने गरेको तामाङले बताइन् । यसरी पुरुषहरु सरह आफु पनि ढ्याङ्ग्रो बजाउँदै गीत गाँउदै हिँड्दा आफुलाई पनि रमाइलो लाग्ने गरेको उनले बताइन् ।

कोरोना महामारीको समय भएकोले यसबाट सुरक्षीत भइ चाडबाड मनाउनुपर्ने बाध्यता एकातिर छ भने नयाँ पुस्तालाई यो नाचको पुस्तातरण गर्नुपर्ने चुनौती समेत अर्कातिर छ । नयाँ पुस्तालाई यस्ता परम्परा हस्तान्तरण गर्नको लागि प्रयास समेत भइरहेको छ । यस्ता नाँचहरुमा ७० बर्ष कटेका अनुभवीदेखी १५ वर्षमुनीका बालकहरु समेत सहभागी हुन थालेका छन् । सबै खाले उमेरसमुहका युवाहरु यस्ता नाचमा सहभागी हुनाले परम्परा जोगाउन मद्यत पुगीरहेको देखिन्छ ।